Ayni hak terimi gayrimenkul alıp satmayı düşünen ya da halihazırda bir gayrimenkule sahip olan hemen herkesin duyduğu bir kavramdır. Türk Dil Kurumu, ayni hak kavramını “Taşınır veya taşınmaz üzerinde doğrudan doğruya egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklar” olarak tanımlamıştır.
Ayni haklar pratikte hakkın sahibine taşınır ya da taşınmaz mallar ile ilgili egemenlik durumu verirler. Herkese karşı ileri sürülebilen haklar bütünü olarak da ifade edebileceğimiz ayni haklar Türk Medeni Kanunu kapsamında da koruma altına alınmışlardır. Bazı ayni haklar hak sahibine sınırsız yetki verirken bazıları sınırlı hak sağlarlar.
Ayni Hak Çeşitleri Nelerdir?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi kimi ayni haklar hak sahibine sınırlı, kimileri de sınırsız yetki sağlarlar. Ayni haklar bu ayrımdan dolayı sahibine tanıdığı yetkilerin kapsamına ve türüne göre mülkiyet hakkı ve sınırlı ayni haklar şeklinde ikiye ayrılırlar.
- Sınırlı Ayni Haklar: Sınırlı ayni haklar hak sahibine mülkiyet hakkı gibi tam ve geniş yetkiler vermeyip, sınırlı yetkiler sunarlar. Sınırlı ayni haklar, mülkiyet hakkından doğan kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkilerinin hepsinden yararlanma olanağı tanırlar. Örneğin bir mülke ait yalnızca kullanma hakkı, sınırlı ayni hak olarak öne çıkmaktadır. Sınırlı ayni haklar da hak sahibine tanıdıkları yetkinin durumuna göre kendi içinde üçe ayrılırlar.
İrtifak hakları: İrtifa hakları bir başkasına ait bir eşyayı kullanma veya ondan yararlanma yetkisini veren ayni haklar bütünüdür.
Taşınmaz yükü: Bu haklarda bir taşınmazın maliki o taşınmazdan sorumlu olmak üzere bir kimseye bir şeyi vermek ve yapmakla yükümlü tutma durumu söz konusudur.
Rehin hakları: İki taraf arasında bulunan bir borcun ödenmemesi durumu söz konusu olduğunda alacaklı kişinin hak sahibine ait malları icra yolu ile satması ve alacağını karşılaması, rehin hakları kapsamında değerlendirilir.
- Sınırsız Ayni Haklar
Ayni haklar kapsamında yer alan sınırsız ayni haklar, hak sahibinin mülkiyet hakkından tam yetkiyle yararlanması durumunu ifade eder. Sınırsız ayni haklara göre taşınmazın sahibi; ilgili yapıları kullanabilir, onlardan yararlanabilir ve onlarla ilgili istediği şekilde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.
